Dağlı bir gerilla: Hacı Murad
Hacı Murad, dağların özgür çocuğu, Kafkasya’nın en ünlü gerilla kahramanıydı. İmam Gazi Muhammed Ruslar tarafından öldürüldükten sonra yerine İmam olarak Hamzat seçildi. İmamlığa seçilen Hamzat, Kafkasya’da Avar Hanlarını kendi iktidarı önünde engel olarak görüyordu. Bu yüzden Avar Hanlığı’nı yöneten Bahu Bike adındaki kadını ve iki oğlunu öldürtmüştü. Hacı Murad, Bahu Bike’nin akrabasıydı. Silahlı adamlarıyla İmam Hamzat’a suikast düzenledi ve onu Hunza’da öldürdü. Bunun üzerine Çarlık, Hacı Murad’a rütbe ve nişanlar verdi. Onu Tiflis’te yedi yıl koruma altında tuttu. Buna rağmen O, gene de türlü entrikalar altında Rusların elinde adeta esir muamelesi görüyordu.
Tiflis’te yaşadığı 1835-1842 arasında Kafkasya ve ülkesi Dağıstan’da en acımasız ve en kanlı savaşlar devam ediyor, Rus ordularının operasyonları sürüyordu. O yıllarda Şeyh Şamil Ruslara karşı savaşıyordu. Tiflis’te esir muamelesi gören Hacı Murad’ın gönlü, Kafkas halklarının Ruslara karşı verdiği özgürlük savaşlarından yanaydı. O sıralar Dağıstan’da Ahmet Han adlı Avar Beyi, Çar’a sadakatle bağlıydı. Çar generallerinden bile daha çok bağlıydı Rusya’ya. Çarlığın ona tanıdığı yetkilerle Avar halkını soyuyor, sefil ediyordu.
Tiflis’te yaşayan Hacı Murad bu durumdan haberdardı. Rus görevli memurları ve Çarlık generalleri ile Ahmet Han’ın baskıları devam ediyordu. Hacı Murad bu duruma daha fazla tahammül edemiyordu. Çar ordu kumandanları ve Ahmet Han gibi yerel Çar memurları rüşvet, soygun ve yağmalamalarla elde ettikleri paralarla zenginleşiyorlardı. Devam eden Kafkas-Rus savaşlarında savaş ağaları türemişti. Her türlü soygun, talan ve rüşvet Kafkasya’da kol geziyordu. Bu durum Avrupa basınında geniş bir şekilde yer edinmişti. Özellikle Çeçenya Genel Valisi görevini yürüten Rus General Pullo, rüşvet ve yolsuzlukta çok ileri gitmişti. Zor yoluyla halktan topladığı silahları ve Rus ordu birliklerinin silahlarını satıyordu.
Hacı Murad gibi, Rus ordusunda görevli bazı kumandanlar da bu durumdan şikayetçiydiler. O vakitler Kafkasya’daki Rus ordusuna başkomutanlık yapan ve Çar’a yakınlığıyla tanınan General Golovin’e şikayet mektupları yazarak bu durumu bildirmişlerdi. Bu mektuplarda Kafkasya’da bu tür görevlilerin Rusya’nın çıkarlarını(!) baltaladığını dile getirmişlerdi.
Çarlık ordu komutanlıklarının Kafkasya’da yaptıkları zulümlerin yanında bir de halka karşı böylesine soygun, rüşvet ve yağmalama uygulamaları vardı.